Geschiedenis!
Column: John van der Rhee
Gepubliceerd: 3 februari 2023
Recent kwam het bericht dat bijna 25% van de Nederlandse Millennials in een enquête aangaven te denken dat de Holocaust een mythe is, of dat het aantal vermoorde Joden wordt overdreven. Hoe onvoorstelbaar ook, is dit geen heel grote verrassing.
Immers, het einde van de Tweede Wereldoorlog is ruim 75 jaar terug, en er zijn bijna geen levende getuigen meer. Voeg daar aan toe dat het vak Geschiedenis niet als belangrijk wordt gezien, en in tegenstelling tot wiskunde niet een verplicht eindexamenvak is, maar geldt als een soort “pretpakket”-vak. Daarnaast zijn er sinds de Tweede Wereldoorlog sommigen in ons land voor wie de beleving van die oorlog, en de Holocaust in het bijzonder, geen onderdeel uitmaken van hun belevingswereld. De luid schreeuwende jongeren in vele steden bij de dodenherdenking op 4 mei om 20.00u zijn daar het jammerlijke bewijs van.
Bij het vak Geschiedenis leerde ik dat Churchill waarschuwde voor de veroveringsplannen van Hitler. De Britse premier Chamberlain dacht helaas dat er met Hitler onderhandeld kon worden; dat hij Hitler kon “appeasen”. Dat pakte rampzalig uit voor Europa, en voor de Europese Joden was het niets minder dan een doodvonnis.
De neiging om te onderhandelen met de Russische agressor Poetin en hem een deel van het bezette Oekraïense grondgebied te laten houden (zoals de Krim, bijvoorbeeld), zijn een voorbeeld van hoe men weer probeert een dictator te “appeasen”. De dictator die de democratische Oekraïners er notabene van beschuldigt nazi’s te zijn. Er zijn helaas mensen die dat geloven, en napraten. Ook in Nederland. Een actuele en pijnlijke illustratie van het onderschatte belang van Geschiedenis.
De geschiedenis leert helaas dat de mensonterende praktijk van slavernij en mensenhandel zo oud is als de weg naar Rome. Een aantal Alkmaarse raadsleden recent is geschrokken van de tentoonstelling “Plantage Alkmaar” in het Stedelijk Museum (die overigens zeer aan te bevelen is). Met meer kennis van geschiedenis, zouden mijn collega-raadsleden vermoedelijk niet zo geschrokken zijn, en zou er wellicht minder moralistische opwinding zijn geweest.
Vandaar dat ik een objectief onderzoek naar slavernij en Alkmaarders een prima idee vindt. Niet met het vooropgezette doel om excuses aan te bieden, maar om de kennis van de geschiedenis te vergroten (lees daartoe ook de verrassend nuchtere boeken van emeritus hoogleraar Piet Emmer).
Alhoewel de algemene stelregel is dat alleen oprechte excuses, tussen daders en slachtoffers in dezelfde generatie, moreel zinvol zijn, hebben de premier en de Koning excuses gemaakt namens ons allemaal. Een groots gebaar. Daar doe je aan af door dit nog eens dunnetjes over te willen doen in Alkmaar. Alkmaarders en bestuurders van nu, zijn immers niet schuldig aan, of verantwoordelijk vóór, wat er destijds gebeurd is. Of in de woorden van mijn fractiegenoot Marius Wiegman: “wat heb ik aan excuses van iemand die er niets mee te maken heeft?”
Wij zijn verantwoordelijk voor onze eigen daden in het hier en nu. De geschiedenis helpt om daarin je oordeel en positie te bepalen. Of het nu om Oekraïne, slavernij of de Holocaust gaat.
John van der Rhee