HomeAdverteerdersTip de redactieColofon Nieuwsbrief ontvangen
Inschrijven Flessenpost uit Alkmaar
Dan spoelt het flesje iedere vrijdag aan in je mail
AANMELDEN
Uw e-mailadres wordt alleen gebruikt voor het versturen van de Flessenpost uit Alkmaar. U kunt altijd de afmeldlink gebruiken, deze is opgenomen in de nieuwsbrief.
close-link

Deel

advertentie

Open Monumentendag – Hofje van Bijleveld

Column: Chris Houtman

Open Monumentendag – Hofje van Bijleveld

Zaterdag 11 september is het Open Monumentendag en dus zijn er ook in de Alkmaarse binnenstad weer tal van verrassende gebouwen te bezoeken. Niet alleen valt er te genieten van hun historische of architectonische pracht, maar vooral ook de verhalen erachter zijn meer dan de moeite waard.

Neem bijvoorbeeld het Hofje van Bijleveld in de Koningstraat. Ooit stond op deze plek het woonhuis van de wereldberoemde Alkmaarse geleerde en uitvinder Cornelis Drebbel, die er tussen 1595 en 1604 verbleef, maar in 1668 werd hier een hofje gevestigd voor armlastige vrouwen. De initiatiefneemster was Geertruid Bijleveld. In 1657, terwijl Alkmaar nog kampte met de naweeën van een verwoestende pestuitbraak en Geertruid ook zelf ten dode opgeschreven leek, liet ze in haar wilsbeschikking regelen dat na haar heengaan een fonds en een hofje moest worden gesticht, bedoeld voor alleenstaande hulpbehoevende vrouwen van protestante huize. Gelukkig overleefde ze haar ziekbed, dus konden de plannen nog enkele jaren de ijskelder in, maar toen ze in 1664 alsnog kwam te overlijden, werd haar laatste wens uitgevoerd. De executeurs van haar testament, de facto de eerste regenten van het hofje, hadden enige tijd nodig om de zaken goed te regelen. Het was namelijk Geertruids bedoeling dat de toekomstige bewoonsters ook financieel zouden worden ondersteund in de vorm van een prove waarvoor een fonds moest worden opgericht dat zo was ingericht dat het zichzelf kon bedruipen, maar in 1668 kon het hofje dan eindelijk worden geopend en vonden de eerste vrouwen er onderdak.

Geertruid Bijleveld was een bijzondere vrouw die een uitermate avontuurlijk leven heeft geleid. Ze kwam omstreeks 1604 ter wereld als de dochter van Willem Christiaenszn. In 1626 trouwde ze met de ondernemende Pieter Bijleveld, die in dienst was van de West-Indische Compagnie. In 1626 reisde haar echtgenoot in eerste instantie in zijn uppie naar de kolonie Nieuw Nederland, pakweg gelegen in de hedendaagse staten New York, Delaware en New Jersey, in het indertijd nog praktisch onontgonnen Noord Amerika. Getuige de doopboeken van de Grote Kerk kwam hij in de jaren erna enkele keren over naar Alkmaar om de doop van twee van zijn kinderen bij te wonen, maar uiteindelijk voegde Geertruid zich bij haar man in de Nieuwe Wereld, waar ze behoorden tot de eerste Nederlandse pioniers die aldaar een bestaan probeerden op te bouwen. Op het in 1626 van de Indianen gekochte Manhattan begonnen ze een aan de WIC gelieerde bouwerij, een grote boerenonderneming met tamelijk veel knechten met als doel het voormalige land van de Indianen te ontginnen en geschikt te maken voor landbouw en bewoning. De eerste jaren verliepen voorspoedig, maar nadat de WIC haar landbouwmonopolie opgaf en particuliere, veelal rijke herenboeren de percelen opkochten om er grote plantages en boerderijen te beginnen, kregen de kleinere boeren het zwaar. Pieter en Geertruid Bijleveld verkochten hun land aan de vermogende koopman Kiliaan van Rensselaer, maar de algehele malaise die hierna in Nieuw Nederland ontstond, deed het echtpaar Bijleveld in 1635 besluiten om naar de Lage Landen terug te keren. Er volgde nog een proces tegen de WIC inzake een compensatie voor de werklieden die ze in dienst hadden gehad, alsmede een vergoeding voor het vee en een voorraad graan die ze in hun voormalige bouwerij hadden achtergelaten. Hoe groot de misère was in Nieuw Nederland werd onder meer beschreven door de Bergense dominee Johannes Megapolensis, die in 1645 naar Amerika emigreerde en als zielzorger werkzaam was in Rensselaerwijck, de nederzetting die door de puissant rijke ondernemer was gesticht. Megapolensis beklaagde zich over de ruwe zeden van de armere blanke kolonisten, hun drankmisbruik en het bezoek aan inheemse hoeren. Een ruige wereld dus, het is goed denkbaar dat de Bijleveldjes blij waren dat ze hun Amerikaanse avontuur konden afsluiten. Maar terug in Nederland waren er financiële zorgen die Pieter noopten om in 1639 dienst nemen in de VOC en af te reizen naar Java, waar hij enkele jaren zou vertoeven en fortuin maakte. Hier werd de basis gelegd voor het kapitaal van 10.000 gulden dat nodig was om Geertruids plannen voor een provenhuis ofwel hofje te financieren. In de loop der eeuwen is het vermogen uiteindelijk niet voldoende gebleken en wisselde het gebouw enkele malen van eigenaar, maar sinds 1977 is het in eigendom en beheer van de stichting Van Alckmaer en is het nog steeds in gebruik, al zijn de huidige bewoners geen armlastige vrouwen meer van louter protestante huize. Nieuwsgierig hoe het er van binnen uitziet? Aanstaande zaterdag kun je er een kijkje nemen. Door het besloten karakter van het gebouw en de binnentuin is het net alsof je in een andere tijd stapt… Veel plezier!

Chris Houtman

Bron: Hofjes van Alkmaar, door Jurjen Vis, 2013, een uitgave van Stichting Alkmaarse Historische Publicaties

Illustraties:

Hofje van Bijlveld – Foto: Chris Houtman

Gezicht op Nieuw Amsterdam, Johannes Vingboons, 1664, Wikimedia/commons

Klik op één van de afbeeldingen voor een vergroting.

Open Monumentendag – Hofje van Bijleveld Open Monumentendag – Hofje van Bijleveld Open Monumentendag – Hofje van Bijleveld
advertentie

Meer 'Kunst & Cultuur':

Voormalige Flandriawinkel heeft historische pui terug

26 april 2024

24-jarige achterkleinzoon besloot het pand in de familie te houden

Wie wel eens in de Langestraat in Alkmaar winkelt, heeft het vast al gezien. Het pand op nummer 17 heeft de historische winkelpui terug. En dat dankzij Grand Vlaanderen, de 24-jarige

Opdat wij nooit zullen vergeten

26 april 2024

4/5 mei programma in De Alkenaer

In lange tijd zijn de spanningen in de wereld niet zo hoog opgelopen als op dit moment. En niet alleen tussen Rusland en het Westen, Israël en overige landen in het Midden-Oosten of in de

De Wonderbaarlijke Reis van Fi

19 april 2024

22 april, De Groene Zwaan

De Wonderbaarlijke Reis van Fi biedt een komisch en diepgaand onderzoek naar het gevoel van vastzitten, overgave en de zoektocht naar zelfheruitvinding. Deze voorstelling is

Unieke dansvoorstelling tussen de beelden van Nic Jonk

19 april 2024

Art meets art tijdens Karavaan Festival

Art meets art in de bekende beeldentuin van Nic Jonk. Van 18 t/m 26 mei kun hier genieten van een poëtisch en acrobatisch dansduet, dat tussen de kolossale sculpturen plaatsvindt

Barrelhouse-gitarist Johnny LaPorte ‘speelt’ dubbelrol in De Alkenaer

12 april 2024

Zwijgen is zilver, spreken is goud

Menigeen kent hem als de leadgitarist van Barrelhouse, de (in ieder geval in Nederland) wereldberoemde Haarlemse bluesband, die dit jaar zijn 50e verjaardag viert

Museumnacht Alkmaar keert terug!

12 april 2024

Voor de derde keer op rij openen zes locaties hun deuren

Markeer 28 september in je agenda, want dan dans je opnieuw de nacht in met Museumnacht Alkmaar! Voor de derde keer op rij openen zes locaties om 19:00 uur hun deuren

Vertelling ‘Uit Pyongyang komt een brief’

5 april 2024

Michael Krieger ging terug naar de tijd die hij zelf in Noord-Korea doorbracht

Alkmaarder en schrijver Michael Krieger vertelt op zaterdag 20 april in de bibliotheek in De Mare over zijn boek over Noord-Korea, 'Uit Pyongyang komt een brief'. Hoe vaak lees je

Loeiende start van de kaartverkoop voor Karavaan Festival 2024

5 april 2024

Van 17 mei tot en met 26 mei brengt Karavaan Festival ruim 200 voorstellingen

Op het erf van 't Koehotel trapte Karavaan gisteren samen met 400 gasten officieel af met de start kaartverkoop voor het festival. Dit gebeurde tijdens Goesting, de middag

Rijper Portretten in Museum Jan Boon

5 april 2024

6 t/m 28 april te zien

Wethouder Arie Epskamp opent zaterdag 6 april de tentoonstelling Rijper Portretten in Museum Jan Boon. De bijeenkomst start om 15.00 uur met een optreden van een van de

Theatervoorstelling over JOB in de oudkatholieke kerk

5 april 2024

In het kader van het 75-jarig bestaan van de parochie

Job: Dé naam voor een mens die tegenslag ontmoet. Hij verliest alles wat hij bezit, zijn vee en zijn huis, zijn gezondheid, zijn kinderen zelfs. Voor velen is Job het toonbeeld van een

Middag over Tweede Wereldoorlog bij Regionaal Archief

29 maart 2024

Deskundigen beantwoorden vragen over de oorlogsjaren

Zaterdagmiddag 20 april staat het Regionaal Archief in Alkmaar in het teken van de Tweede Wereldoorlog. Die middag is er in de studiezaal van het archief materiaal uit de

Opdat wij nooit zullen vergeten

29 maart 2024

Indrukwekkend drieluik in De Alkenaer

Onder deze noemer heeft De Alkenaer in de aanloop naar 4 en 5 mei een indrukwekkend drieluik in huis. Op zondag 28 april is de Alkmaarse schrijver/dichter en beeldend

Binnenkort te zien: I Wan’na Be Like You

29 maart 2024

Nieuwe tentoonstellingsreeks: Hallelujah! Actuele Altaarstukken.

Dit voorjaar organiseert Grote Kerk Alkmaar de eerste editie van een nieuwe tentoonstellingsreeks: Hallelujah! Actuele Altaarstukken. Op het hoogkoor van de kerk is het werk

Open Podium in Park De Oude Kwekerij van start

22 maart 2024

Op zondag 14 april gaat het tiende seizoen van start

Op zondag 14 april gaat het tiende seizoen van het Open Podium in Park De Oude Kwekerij van start in het amfitheater aan de Jan van Scorelkade 6. Het zangduo Jordana en Walter

Duinstreek Kamermuziek Festival

22 maart 2024

Prachtige muziek in monumentale erfgoedlocaties in de Duinstreek

Vier dagen met prachtige muziek in monumentale erfgoedlocaties in de Duinstreek. Geprogrammeerd door de Bergense celliste Quirine Viersen. Met persoonlijkheden

Louis Couperus leeft, en hoe!

22 maart 2024

Eerbetoon aan Louis Couperus in het kader van boekenweek

Louis Couperus stierf ruim 100 jaar geleden (1923) en is nog steeds een van de grootste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. De meesten kennen wel zijn romans 'Stille kracht' en

Een festival bouwen doe je samen!

22 maart 2024

Vrijwilligers gezocht voor culturele,-en maatschappelijke projecten

Even totaal iets anders doen dan normaal? Nieuwe mensen leren kennen? Werkervaring opdoen? Genieten van kunst  & cultuur? Ben jij die enthousiaste barkeeper, actieve artiestenbegeleider

Uitverkocht festival Springtijd brengt jonge theatermakers samen

15 maart 2024

Tweede editie van Springtijd een succes

Van 7 t/m 9 maart was Theater de Drukkerij de bruisende festivallocatie van de succesvolle, tweede editie van Springtijd. Springtijd is een festival van Karavaan met avontuurlijk

Lezing ‘Voor als de bom valt…’

15 maart 2024

Bunkers uit de Koude Oorlog in en rond Alkmaar

De Koude Oorlog was de periode van gewapende vrede na de Tweede Wereldoorlog, tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie en hun bondgenoten. Op 28 maart vertelt

Karavaan brengt twee premières van aanstormend talent tijdens festival Springtijd

8 maart 2024

Springtijd is van 7 t/m 9 maart in Theater de Drukkerij

Van het leven op een cruiseschip tot een feministisch popconcert. Springtijd, een festival van en voor jonge theatermakers, strijkt van 7 t/m 9 maart neer in Theater de Drukkerij

Het kleine meisje van meneer Linh

8 maart 2024

Theatervoorstelling naar Philippe Claudel

Uit een ver Aziatisch land vlucht meneer Linh met zijn pasgeboren kleindochter. Al zijn krachten geeft de oude man aan de zorg voor zijn kleine meisje. Misschien is zij de

The Fun Part of Art

1 maart 2024

Lezing ‘Ter Lering en Vermaak’ over symboliek in de 17e-eeuwse kunst

Een vermakelijke les, gegeven door de Alkmaarse kunstliefhebber Bas Zevenbergen, waarbij je met nieuwe ogen leert kijken naar aloude meesterwerken uit de 17e eeuw. En waardoor

Steen papier schaar

1 maart 2024

Vanaf 2 maart te zien bij Kunstuitleen Alkmaar

Met het aftelspelletje steen papier schaar  kun je bepalen wie aan de beurt is bij een spel als tikkertje of verstoppertje. Wie is het lot gunstig gestemd? Wie is de eerste? Dit spelletje

Boekenweek 2024: Bij ons in de familie

1 maart 2024

Het thema van de Boekenweek (16 t/m 24 maart) is Bij ons in de familie.  Familie is een thema dat raakt aan de basis van ieders bestaan. Want iedereen maakt deel uit van een familie

Honderd jaar Lucebert in honderd objecten

1 maart 2024

Honderdste geboortejaar van kunstenaar Lucebert wordt gememoreerd met grote overzichtstentoonstelling

Stedelijk Museum Alkmaar presenteert de tentoonstelling 100XLucebert ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van dichter en beeldend kunstenaar Lucebert

Internationale Vrouwendag in De Alkenaer

23 februari 2024

Viering Henriëtte Roland Holst met voordracht, theater, film en muziek

8 Maart is het Internationale Vrouwendag. Cultuurpodium De Alkenaer haakt hier op in met een prachtige, avondvullende voorstelling ‘De zachte krachten zullen zeker winnen’

Opening foto-expositie over thuisloze jongeren in Kunstuitleen Alkmaar

23 februari 2024

Op zondagmiddag 25 februari wordt de expositie om 13 uur feestelijk geopend

Op zondag 25 februari opent de foto-expositie ‘Onder één dak’ bij Kunstuitleen Alkmaar. Fotograaf Melanie Beermann (27 jaar) volgde 3 jongeren uit Alkmaar die ervaring

Lense was hier!

16 februari 2024

Te zien in Museum in 't Houten Huis

In de koude winter van 1962 kreeg De Rijp er een hartverwarmende inwoner bij. Lense bouwde een klein huisje aan de Zuiddijk om tot een fijne Atelierwoning. In 1978 deed hij dit

Monique Groffen Zandkunstenaar

16 februari 2024

2 maart te zien op Het Plein in Graftdijk

Zandtekenen is een techniek waarbij op een verlichte glasplaat met zand wordt getekend. Door middel van projectie is deze bijzondere kunstvorm live te zien. Het optreden

Reuring in De Alkenaer op 2 maart

9 februari 2024

Schrijvers, dichters, muzikanten en andere kunstenaars vanuit het hele land

Al vele jaren is dichter Alja Spaan de organisator van het maandelijkse culturele feestje 'Reuring', waar schrijvers, dichters, muzikanten en andere kunstenaars vanuit het

Tess & Colet (sopraan en harp)

9 februari 2024

Liederen, aria's en harpsolowerken van barok tot hedendaags

Het prachtige duo, Tess Marique Oostwouder (sopraan) en Colet Nierop (harp), staat garant voor een middag geweldige muziek. Voor dit concert hebben ze een kleurrijk programma

22ste Van Foreest Publiekslezing door Gerdi Verbeet

2 februari 2024

Kinderen en oorlog, een verhaal zonder einde

Gerdi Verbeet is een Nederlandse politica. Voordat ze aan haar politieke carrière begon, was Verbeet werkzaam als docent en later vervulde zij allerlei functies in het beroepsonderwijs

Voorouderspreekuur bij het Regionaal Archief

2 februari 2024

Deskundigen beantwoorden vragen over stamboomonderzoek

Een inloopmiddag voor iedereen die vragen heeft over stamboomonderzoek en familiegeschiedenis: op vrijdag 23 februari organiseert het Regionaal Archief in Alkmaar voor

Alkmaarse dichters thuis in de bieb

26 januari 2024

Van 25 tot 31 januari is er weer de jaarlijkse Gedichtenweek

Van 25 tot 31 januari is er weer de jaarlijkse Gedichtenweek. Niet alleen in Nederland maar in ons gehele taalgebied: Dus ook Vlaanderen. Het thema is dit keer Thuis

Inschrijven Flessenpost uit Alkmaar
Dan spoelt het flesje iedere vrijdag aan in je mail
AANMELDEN
Uw e-mailadres wordt alleen gebruikt voor het versturen van de Flessenpost uit Alkmaar. U kunt altijd de afmeldlink gebruiken, deze is opgenomen in de nieuwsbrief.
close-link
Terug