Onleesbaar
Column: Kraantje
Gepubliceerd: 15 december 2023
‘Af en toe lees je van die berichten die op het eerste gezicht niet ernstig lijken, maar als je er over nadenkt blijken ze toch heel ernstig te zijn.’ ‘We gaan het toch niet over de verkiezingsuitslag hebben, alsjeblieft zeg, daar is zo’n beetje alles over gezegd inmiddels. Laten we eerst maar eens zien wat er de komende periode wordt afgesproken, of juist niet.’
‘Ik wil het over iets heel anders hebben, over PISA en dan niet de stad met de beroemde scheve toren, maar het Program for International Student Assesment dat elke drie á vier jaar de vaardigheden van 15-jarigen wereldwijd meet. Aan PISA 2022 hebben wereldwijd 690.000 15-jarigen meegedaan; waarvan 5.046 15-jarige Nederlandse leerlingen afkomstig van 154 scholen. En wat blijkt, Nederlandse scholieren scoren niet alleen slecht qua leesvaardigheid maar het niveau is ook hard achteruitgegaan ten opzichte van een aantal jaar geleden. Het hoogste leesniveau is zes, om goed mee te kunnen komen in de maatschappij moeten leerlingen minimaal niveau twee halen. Maar een derde van de leerlingen heeft leesniveau één. Tel daarbij op dat vrijetijdsbesteding ook steeds vaker gamen of streamen achter een scherm betekent. Dan lijkt mij dat een zorgelijke ontwikkeling voor een land dat zo graag een kenniseconomie wil hebben. Daarnaast is ook bij de huidige generatie Pabo studenten, lezen niet echt favoriet, ook niet voor de ontspanning in hun vrije tijd. En als de toekomstige basisschool leerkracht lezen en voorlezen al niet leuk vindt hoe kan dan leesplezier aan kinderen worden overgedragen?’
‘Dat klinkt niet hoopgevend. Hoe moet dat dan met de vervolgstudie van deze vijftienjarigen? Alle studieboeken alleen maar als luisterboek? Geen schriftelijke examens maar alles mondeling? En wat te denken van instructieboekjes die je bij allerlei apparatuur krijgt?’
‘Maak je borst maar nat, over een aantal jaren bestaan dit soort instructieboekjes alleen nog maar uit pictogrammen en TikTok-achtige filmpjes. Krijgt de verpleegkundige niveau 2 een pictogrammen boekje patiëntverzorging. Kijkt de kok in spe alleen nog maar Instagram reels en zijn kookboeken alleen voor een uitstervend deel van de samenleving. En dan heb ik het nog niet eens over wetboeken? Dat zijn pas echt lange lappen tekst waarbij de nuance en de uitleg van de wet hem juist zit in de gebruikte woorden. Als de leesvaardigheid van de jongeren zo hard achteruit holt, zal je zien dat er straks een deel van de werknemers tot ver na hun tachtigste moeten doorgaan. Of anders, dat gepensioneerden weer broodnodig worden op de werkvloer, niet vanwege een personeelstekort maar enkel en alleen vanwege hun leesvaardigheidsniveau. Kranten en tijdschriften kunnen ook dalende oplage cijfers tegemoet zien. En uitgeverijen doen er verstandig aan zoveel mogelijk luisterboeken in de markt te zetten. Als we niet oppassen bestaat er straks een grote kloof in de maatschappij tussen mensen die wel en die niet lezen.’
‘Gelukkig is de overheid al wel bezig een deel van de oorzaak weg te nemen.’ ‘Hoe dan?’ ‘Vanaf het nieuwe schooljaar 2024-2025 worden mobieltjes, tablets en smartwatches verboden in de klas. Eerst zou dat alleen voor middelbare scholen gelden, maar inmiddels geldt dit ook voor het primaire onderwijs en het (voortgezet) speciaal (basis)onderwijs. Uiteraard mogen leerlingen vanwege een beperking of medische reden indien noodzakelijk wel hun mobiele telefoon blijven gebruiken.’
‘Zo zullen ze misschien wel meer in de pauzes in het echt met elkaar spreken in plaats van via een scherm, gaan ze een balletje trappen, en heel misschien soms uit zichzelf een boek lezen. Zo kunnen we iets aan het geluksgevoel en tegen eenzaamheid van jongeren doen, en tegelijkertijd hun mentale gezondheid verbeteren. Ook voor digitaal verslaafde jongeren geldt, elk nadeel heb z’n voordeel.
Kraantje