Het is tijd dat we de mannen, de jongens, gaan opvoeden
Column Mieke Biesheuvel (raadslid Leefbaar Alkmaar)
Gepubliceerd: 19 september 2025
De (on)veiligheid van vrouwen op straat
Sinds begin augustus Lisa bruut vermoord is toen zij ’s nachts na het uitgaan naar huis fietste is er in heel Nederland ontstemd gereageerd en staat de (on)veiligheid van vrouwen in de openbare ruimte weer hoog op de agenda. En terecht natuurlijk.
In de weken die daarop volgden zijn er demonstraties geweest van de Dolle Mina beweging en is er ook onlangs in Alkmaar een demonstratie gehouden. Zelf kon ik daar helaas niet aan meedoen, gezien mijn ziekteverlof, maar heb alles natuurlijk wel gevolgd in de nieuwsberichten en via de sociale media.
De onveiligheid die vrouwen en meisjes op straat voelen, overdag en helemaal als het donker is, is niet nieuw. In de jaren ’80 en ’90 toen ik jong was en eerst in Haarlem en later in Amsterdam studeerde, had ik ook altijd iets bij me om me te kunnen verdedigen als ik werd belaagd of betast. Meestal was dat een vakantieflacon haarlak, klein en handzaam en zeer effectief. In de verboden pepperspray was een levendige handel op school: steeds wanneer er iemand naar het buitenland was geweest, kwam er een nieuwe partij pepperspray mee terug. Ooit hebben we zo’n busje na schooltijd in de klas uitgeprobeerd, en ik kan uit eigen ervaring zeggen dat het ongelofelijk heftig effect heeft, wat echt wel een klein uur duurt voordat je ogen en neus (en als je dom bent en je je mond open hebt als er gesprayd wordt, je mond ook) weer een beetje zijn geneutraliseerd. Dus ja, een goed zelfverdedigingsmiddel. Al kun je iemand ook prima met het legale hairspraybusje tijdelijk uitschakelen.
Het is goed dat er nu (eindelijk) veel aandacht is voor de veiligheid van vrouwen op straat en de èrkenning dat het veelal onveilig is doet goed. De tijd dat we als maatschappij zeggen en vinden dat de vrouw het wel uitgelokt zal hebben met dat korte rokje, door alleen op straat te zijn, door überhaupt in de nacht op straat te zijn, die tijd is nu wel voorbij.
Maar wat doen we ertegen?
Hoe kunnen we de straat veilig maken voor de vrouwen en meisjes? In de media lees ik dat er een run op pepperspray-achtige verdedigingsmiddelen is en dat de lessen zelfverdediging voor vrouwen overvol zitten. Dat is goed, dat is een stap. Maar hierbij ligt nog steeds de nadruk op wat de vrouw doet of moet doen om zich weerbaar te maken tegen het gespuis op straat.
En ik denk dat we het moeten omdraaien, want dat de vrouw wordt belaagd, wordt bedreigd, aangerand, verkracht of zelfs vermoord, dat is niét de schuld van de vrouw. Waarom moet zij dan degene zijn die zich moet aanpassen met verboden zelfverdedigingswapens en lessen hoe zij de man van zich af kan slaan. Want daarmee pleiten we de dader, de pleger, de man (over het algemeen de man) nog steeds vrij in zijn gedrag.
Het is tijd dat we de mannen, de jongens, gaan opvoeden. Dat zij leren respectvol om te gaan met vrouwen en meisjes en dat zij hun handen thuishouden. Het wordt tijd dat we hen ervan doordringen dat een vrouw geen lustobject is, geen voorwerp is dat je je kunt toe-eigenen voor eigen onbedwingbare lusten of frustraties. Het wordt tijd dat de ouders van nu, het onderwijs, de sportverenigingen en de maatschappelijke instanties, zich uitspreken en de jongens en mannen aanspreken op ongewenst gedrag.
En niet pas wanneer het uit de hand loopt, maar direct al bij kleine onaangename gedragingen en uitspraken. Durf iemand aan te spreken op ongewenst gedrag of uitlatingen, juist als het nog niet escaleert. Dan is een ander nog vatbaar voor kritieken en kan hij nog aanpassen en leren van gemaakte fouten of zelfs gedrag waarvan hij zich niet bewust is.
Dat is het moment dat het nog niet uit de hand loopt en dat je een gesprek met zo iemand kunt aangaan. Realiseert een persoon zich wel dat hij bedreigend of intimiderend overkomt?
En als zo’n persoon wel ongewenste bedoelingen heeft, wordt hij door zo’n confronterende aanpak vaak wel afgeschrikt. Ooit is me dit uitgelegd door een ex-inbreker over duistere types op straat die wellicht een inbraak voorbereiden. Als je iemand in je straat ziet lopen die zich verdacht gedraagt, spreek hem aan, laat merken dat je hem gezien hebt, dan weet hij dat hij niet ongezien kan inbreken en zal hij het hazenpad kiezen.
De veiligheid van vrouwen en meisjes is een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Nu we ons na de dood van Lisa ons massaal zo boos maken over de onveiligheid van vrouwen op straat, is het ook aan ons om het tij te keren. Niet alleen van de meisjes en vrouwen door hen een pepperspray te geven, dat is slechts symptoombestrijding. Het is belangrijk dat er een gedragsverandering plaatsvindt bij de jongens en mannen die het ongewenste verdrag vertonen en het is aan ons allemaal om hen daarop te wijzen, bewust te maken van hun gedrag en waar nodig te heropvoeden.
En laten we vooral altijd in de openbare ruimte een beetje op elkaar letten en signaleren wanneer een situatie ‘niet pluis’ is. Dan kunnen we iemand te hulp schieten, de belager wegjagen of zo nodig de politie bellen. De veiligheid op straat is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.
Mieke Biesheuvel
raadslid Leefbaar Alkmaar